İki araç düşünün, birinin torku maksimum 380 nm, diğerinin 210 nm. Ara hızlanmalarda durum nasıl olur?
Diğer verileri bilmeden tabiki 380'lük alır diyorsanız, sadece motordaki tork verisine bakıp bu daha iyi gider gençliğin hatasına sizde düşmüş olursunuz. Hele de 210 nm tork veren aracın beygir gücünün 231 hp olduğunu öğrenip daha da üstüne, olsun önemli olan tork diye ısrar ediyorsanız sizde düne kadar aracının yer yüzündeki en iyi araç olduğunu düşünen 3.20d sahibi arkadaşın çaresiz durumuna düşersiniz 8)
Bu arkadaş rx8'lerin 210 nm torku olduğunu öğrendiğinde bi acaip şaşırdı, adam herşeyi torka bağlamış, yani klima güzel soğutuyo desen, ee tabi 380 tork var falan diyecek
- 210 mu?
- Evet.
- Aracın güzel de motoru olmamış, (rotary falan haberi yok tabi)
- Neden.
- Benim araç her türlü geçer bunu.
- 231 beygir yalnız bu, kalkışta falan şansın düşük.
- Olsun, kalkışta olmasa da ara hızlanmada geçerim.
- Kalkmıyor ama hızlanıyor yani
Herneyse geçen tesadufi aynı yerde işimiz var, Gebze - Sabiha Gökçen arası gideceğiz, ısrarla yolda deneyelim dedi, bende pekala dedim, çipsiz 320d'yi bulmuşum bırakır mıyım 90 civarına geliriz, yol da müsaitse hızlanırız dedim, ne kadar güvenilir bir test olacaksa artık Bu arada Rx-8 3. vites 90km hızda 6000 devir çeviriyor ki tam delirme anları motorun, ona göre 90 dedik tabi . Neyse 90 civarında aynı anda hızlanmaya başladık 4. vitesin sonunda ki yaklaşık 180 km/s civarına geliyor arada bi 50-60 metre olmuştu Sonra beni aradı ve sen yanlış biliyorsundur o aracın torku 210 olamaz diyor. Israrla tork=ara hızlanmanın her zaman geçerli olamayacağını kabul etmiyor.
Vakti zamanında da bir arkadaş internetten bakıp kendi aracının (120 beygir, 300nm tork bir turbo dizel) 60-100 hızlanmasının benim araçtan daha iyi olduğunu iddia etmişti. Gülüp geçmiştim ama ben bilimsel konuşuyorum bak test sonuçları diyerek de ısrarına devam ediyordu. Bak dedim o 4. vites ara hızlanması. Senin aracın 60'la giderken 4. viteste maksimum torkuna yakın bir devirde başlıyor, bense 3000 devir civarı, rotary için gayet ölü bir devirde. Ben 60-100 yapmak istesem 2. vitesten başlarım ki sen muhtemelen, 60 civarında 2. viteste bir dizel için artık ölü bir devre yaklaşacağından 3'le başlaman daha mantıklı, bu durumda kimin ne hızlanacağı da malum! Neyse bu arkadaş daha mantıklı olduğundan teste gerek kalmadan kabul etmişti, ama neydi bunları o yanılgıya düşüren?
Efendim kısaca açıklamaya çalışacak olursak basit makina mantığı ile başlayalım.
Aşağıdaki resimde iki dişli görüyoruz, büyük olanın diş sayısı küçüğün iki katı. Bu durumda küçük dişliye 100 nm tork uygulağımızda büyükte 200nm elde ediyoruz. Yılların fizik kuralı yani. Yapılan iş aynı olduğundan bir yerden kaybetmemiz lazım ki o kayıp da soldaki dişli iki defa döndüğünde sağdaki bir tam tur dönüyor. Yani hızdan kaybediyoruz. Bu iki dişlinin birbirine oranı 2:1.
Vites oranlarındaki 4:1 gibi ifadeler işte tamda iki dişlinin diş sayısının yada başka bir deyişle yarıçaplarının oranı. Burada gözüken, tekere iletilen tork değerinin istenildiği gibi ayarlanabileceği. Misal 1. vites oranımız 4:1 ve son dişli oranımızda 3:1, bu durumda motordaki torkun kabaca 12 katını tekerlere iletebiliyoruz. (Kayıpları falan ihmal ederek tabi ki)
Zaten mantıklı düşünüldüğünde ortalama bir insanın kolaylıkla 100nm tork ile itme kuvveti uygulayabileceğini biliyoruz, bu durumda 200nm lik bir motor torkunun dişliler yardımı olmadan aracı hareket ettiremeyeceği ortada. Bu örneğimizde kayıpları ihmal ettiğimizde aracın torku maksimum 200nm ise , 1. viteste lastiklere maksimum 2400 nm civarı tork uygulanıyor. 4. vites oranı 1 diyelim, bu durumda 4. viteste lastiklere maksimum son dişli oranı kadar yani 3*200=600 nm tork iletebiliyoruz ki bu da 4. viteste aracı neden kaldıramayacağımız gösteriyor.
Ee madem lastiklerdeki tork değerini istediğimiz gibi artırabiliyoruz, 10:1 lik dişliler kullanalım tork uçsun? Velakin dediğim gibi hızdan kayıp var ve o elde ettiğiniz devasa torku karınca gibi hızlanarak ödersiniz
Otomotiv üreticileri motorun tork grafiğine, benzinli dizel versiyonlarına, sportif mi ekonomik amaçlı olduğuna göre değişik vites oranları uyguluyorlar. Genelde incelerseniz dizel motorların son
dişlilerinin benzinli versiyonlara göre daha uzun tutulduğunu görürsünüz.
Aşağıda f30 3.20d ile RX-8 in manuel versiyonlarının lastiğe iletilebilecek max tork değeri olarak bir karşılaştırması var. Ülkemizde 3.20d manuel satılmıyor ama karşılaştırma açısından durum bu. Ki dediğim gibi bunlar teorik olarak lastikteki maksimum tork değerleri. Dizel araçlarda maksimum tork devrinden sonra torktaki dramatik düşüşten hiç bahsetmeyelim. Araçların ağırlık, aerodinamik, aktarma, tork ve beygir gücü eğrilerinin aynı olduğunu varsayarsak iki aracın neredeyse aynı gitmesi lazım, motordaki 2 kata yakın tork farkına rağmen, ki aynı bile gidemediğini de bir sonraki tabloda göreceksiniz zaten
Aşağıdaki tabloda da herbiri ayrı bir tork manyağı, piyasada bulunan en güçlü dizel sedanların performans tablosunu yaptım. Adil bir karşılaştırma için tüm araçlar 6 ileri manuel vitese sahip olacak şekilde seçtim. Tabi aşağıdaki araçları ülkemizde manuel bulmak mümkün değil. Verileri Automobile-Catalog the complete Catalog of Cars, car specs database sitesinden aldım. Bu site kendi simülasyonları ile tüm araç verilerini gerçek yol performans verilerine dönüştürüyor. Arada verileri bendeki dergilerle karşılaştırıyorum oldukça tutarlı gözüküyor.
Evet E serisi biraz alakasız duruyor farkındayım ama c250 cdi'ın verilerini bulamadım. Bu araçlara sahip olanlar düşük devirdeki ivmelenmelerinin verdiği keyifle kendilerini yolların kralı sanıyor olabilirler ama şanzıman oranları iyi ayarlanmış geniş devir bandına sahip bir araç (misal Rx-8) karşısında ara hızlanma olsun kalkış olsun şansları pek yok. Evet görüldüğü üzere rx8 ile en üst viteste ara hızlanma yaparsanız (80-120 rx8: 11,8 saniye) rezil olma ihtimaliniz var Ancak 80-120'in hakkı olan 3. viteste işe başlarsanız (kickdown verileri) 500nm tork veren aracın bile rx8 karşısında şansı olmadığını görürsünüz, ki yolda da aynen onu yapıyoruz.
Sadete gelirsek, insanlar araç alırken neredeyse beygir gücü yerine torka bakıp almaya başladı. 90'larda falan hatırlıyorum da kataloglarda tork verisi bile yazmazdı. Ne zamanki batık Avrupa son bir hamleyle turbo dizeli keşfetti, her yerde mucize torktan bahsedilmeye başlandı Bu ne kadar devam eder bilmiyorum ama iyiki Rx8 gibi tork yalanına tek başına savaş açan bir araca sahibim
Diğer verileri bilmeden tabiki 380'lük alır diyorsanız, sadece motordaki tork verisine bakıp bu daha iyi gider gençliğin hatasına sizde düşmüş olursunuz. Hele de 210 nm tork veren aracın beygir gücünün 231 hp olduğunu öğrenip daha da üstüne, olsun önemli olan tork diye ısrar ediyorsanız sizde düne kadar aracının yer yüzündeki en iyi araç olduğunu düşünen 3.20d sahibi arkadaşın çaresiz durumuna düşersiniz 8)
Bu arkadaş rx8'lerin 210 nm torku olduğunu öğrendiğinde bi acaip şaşırdı, adam herşeyi torka bağlamış, yani klima güzel soğutuyo desen, ee tabi 380 tork var falan diyecek
- 210 mu?
- Evet.
- Aracın güzel de motoru olmamış, (rotary falan haberi yok tabi)
- Neden.
- Benim araç her türlü geçer bunu.
- 231 beygir yalnız bu, kalkışta falan şansın düşük.
- Olsun, kalkışta olmasa da ara hızlanmada geçerim.
- Kalkmıyor ama hızlanıyor yani
Herneyse geçen tesadufi aynı yerde işimiz var, Gebze - Sabiha Gökçen arası gideceğiz, ısrarla yolda deneyelim dedi, bende pekala dedim, çipsiz 320d'yi bulmuşum bırakır mıyım
90 civarına geliriz, yol da müsaitse hızlanırız dedim, ne kadar güvenilir bir test olacaksa artık Bu arada Rx-8 3. vites 90km hızda 6000 devir çeviriyor ki tam delirme anları motorun, ona göre 90 dedik tabi . Neyse 90 civarında aynı anda hızlanmaya başladık 4. vitesin sonunda ki yaklaşık 180 km/s civarına geliyor arada bi 50-60 metre olmuştu Sonra beni aradı ve sen yanlış biliyorsundur o aracın torku 210 olamaz diyor. Israrla tork=ara hızlanmanın her zaman geçerli olamayacağını kabul etmiyor.Vakti zamanında da bir arkadaş internetten bakıp kendi aracının (120 beygir, 300nm tork bir turbo dizel) 60-100 hızlanmasının benim araçtan daha iyi olduğunu iddia etmişti. Gülüp geçmiştim ama ben bilimsel konuşuyorum bak test sonuçları diyerek de ısrarına devam ediyordu. Bak dedim o 4. vites ara hızlanması. Senin aracın 60'la giderken 4. viteste maksimum torkuna yakın bir devirde başlıyor, bense 3000 devir civarı, rotary için gayet ölü bir devirde. Ben 60-100 yapmak istesem 2. vitesten başlarım ki sen muhtemelen, 60 civarında 2. viteste bir dizel için artık ölü bir devre yaklaşacağından 3'le başlaman daha mantıklı, bu durumda kimin ne hızlanacağı da malum! Neyse bu arkadaş daha mantıklı olduğundan teste gerek kalmadan kabul etmişti, ama neydi bunları o yanılgıya düşüren?
Efendim kısaca açıklamaya çalışacak olursak basit makina mantığı ile başlayalım.
Aşağıdaki resimde iki dişli görüyoruz, büyük olanın diş sayısı küçüğün iki katı. Bu durumda küçük dişliye 100 nm tork uygulağımızda büyükte 200nm elde ediyoruz. Yılların fizik kuralı yani. Yapılan iş aynı olduğundan bir yerden kaybetmemiz lazım ki o kayıp da soldaki dişli iki defa döndüğünde sağdaki bir tam tur dönüyor. Yani hızdan kaybediyoruz. Bu iki dişlinin birbirine oranı 2:1.
Vites oranlarındaki 4:1 gibi ifadeler işte tamda iki dişlinin diş sayısının yada başka bir deyişle yarıçaplarının oranı. Burada gözüken, tekere iletilen tork değerinin istenildiği gibi ayarlanabileceği. Misal 1. vites oranımız 4:1 ve son dişli oranımızda 3:1, bu durumda motordaki torkun kabaca 12 katını tekerlere iletebiliyoruz. (Kayıpları falan ihmal ederek tabi ki)
Zaten mantıklı düşünüldüğünde ortalama bir insanın kolaylıkla 100nm tork ile itme kuvveti uygulayabileceğini biliyoruz, bu durumda 200nm lik bir motor torkunun dişliler yardımı olmadan aracı hareket ettiremeyeceği ortada. Bu örneğimizde kayıpları ihmal ettiğimizde aracın torku maksimum 200nm ise , 1. viteste lastiklere maksimum 2400 nm civarı tork uygulanıyor. 4. vites oranı 1 diyelim, bu durumda 4. viteste lastiklere maksimum son dişli oranı kadar yani 3*200=600 nm tork iletebiliyoruz ki bu da 4. viteste aracı neden kaldıramayacağımız gösteriyor.
Ee madem lastiklerdeki tork değerini istediğimiz gibi artırabiliyoruz, 10:1 lik dişliler kullanalım tork uçsun? Velakin dediğim gibi hızdan kayıp var ve o elde ettiğiniz devasa torku karınca gibi hızlanarak ödersiniz
Otomotiv üreticileri motorun tork grafiğine, benzinli dizel versiyonlarına, sportif mi ekonomik amaçlı olduğuna göre değişik vites oranları uyguluyorlar. Genelde incelerseniz dizel motorların son
dişlilerinin benzinli versiyonlara göre daha uzun tutulduğunu görürsünüz.
Aşağıda f30 3.20d ile RX-8 in manuel versiyonlarının lastiğe iletilebilecek max tork değeri olarak bir karşılaştırması var. Ülkemizde 3.20d manuel satılmıyor ama karşılaştırma açısından durum bu. Ki dediğim gibi bunlar teorik olarak lastikteki maksimum tork değerleri. Dizel araçlarda maksimum tork devrinden sonra torktaki dramatik düşüşten hiç bahsetmeyelim. Araçların ağırlık, aerodinamik, aktarma, tork ve beygir gücü eğrilerinin aynı olduğunu varsayarsak iki aracın neredeyse aynı gitmesi lazım, motordaki 2 kata yakın tork farkına rağmen, ki aynı bile gidemediğini de bir sonraki tabloda göreceksiniz zaten
Aşağıdaki tabloda da herbiri ayrı bir tork manyağı, piyasada bulunan en güçlü dizel sedanların performans tablosunu yaptım. Adil bir karşılaştırma için tüm araçlar 6 ileri manuel vitese sahip olacak şekilde seçtim. Tabi aşağıdaki araçları ülkemizde manuel bulmak mümkün değil. Verileri Automobile-Catalog the complete Catalog of Cars, car specs database sitesinden aldım. Bu site kendi simülasyonları ile tüm araç verilerini gerçek yol performans verilerine dönüştürüyor. Arada verileri bendeki dergilerle karşılaştırıyorum oldukça tutarlı gözüküyor.
Evet E serisi biraz alakasız duruyor farkındayım ama c250 cdi'ın verilerini bulamadım. Bu araçlara sahip olanlar düşük devirdeki ivmelenmelerinin verdiği keyifle kendilerini yolların kralı sanıyor olabilirler ama şanzıman oranları iyi ayarlanmış geniş devir bandına sahip bir araç (misal Rx-8
) karşısında ara hızlanma olsun kalkış olsun şansları pek yok. Evet görüldüğü üzere rx8 ile en üst viteste ara hızlanma yaparsanız (80-120 rx8: 11,8 saniye) rezil olma ihtimaliniz var Ancak 80-120'in hakkı olan 3. viteste işe başlarsanız (kickdown verileri) 500nm tork veren aracın bile rx8 karşısında şansı olmadığını görürsünüz, ki yolda da aynen onu yapıyoruz.Sadete gelirsek, insanlar araç alırken neredeyse beygir gücü yerine torka bakıp almaya başladı. 90'larda falan hatırlıyorum da kataloglarda tork verisi bile yazmazdı. Ne zamanki batık Avrupa son bir hamleyle turbo dizeli keşfetti, her yerde mucize torktan bahsedilmeye başlandı
Bu ne kadar devam eder bilmiyorum ama iyiki Rx8 gibi tork yalanına tek başına savaş açan bir araca sahibim
Son düzenleme:
