VRIS (Variable Resonance Induction System / Değişken Rezonans Giriş Sistemi), Mazda'nın V tipi K serisi motorlarında bulunan ve havanın emme manifoldundaki yolunu, kat ettiği uzunluğu ve basıncını değiştiren ve böylece belirli devirlerde motor torkunu maksimuma çıkarmayı sağlayan sistemdir.
Konuya girmeden önce Mazda'nın 6 silindirli V tipli motorlarından birazcık bahsetmemiz gerekir.
J serisi V tip motorlar, K serisine geçmeden önceki V tipli motorlardır ve kendi içlerinde zamanla geliştirilerek yeni alt kodlar almıştır. JF, JE, J5 gibi motorlar 6 silindirli olarak tasarlanmış ve genellikle 929, Luce, Sentia, Efini MS-9, MPV gibi üst segment araçlarda kullanılmıştır. J5 hariç hepsi SOHC (single overhead camshaft / üstten tek egzantirikli) ve 18 adet valfe sahiptir.
K serisi motorlar bir önceki V tipi J serisi motorların günün şartlarına göre yenilenmiş ve geliştirilmiş halidir. Hepsi V tipinde 6 silindirli DOHC (double overhead camshaft / üstten çift egzantirikli) ve 24 valflidir. K serisi de kendi içlerinde K8, KF, KL, KJ olarak ayrılabilir.
K8, Türkiye'de de nadir bulunan bazı MX-3'lerde de kullanılmış 1,8lt (1845cc) hacimli motor tipidir. 97kW / 130hp güç üreten K8-DE kodlu motor Amerika'da kullanılırken, Japonya'da (Eunos 500 modellerinde) K8-ZE kodlu 101kW /135 hp (sonrasında 140hp) motor kullanılmıştır.
KF, Mazda markalarında en çok kullanılan V tipli motor kodudur. Yine global pazarda KF-DE koduna sahip motor 2,0lt (1995cc) hacmiyle 106kW / 142hp değerlerine sahiptir. Avrupa'da ve Amerika'da MX-6, 626, 323f, Lantis, Xedos6, Xedos9 gibi modellerde kullanılırken yine Japonya'da KF-ZE koduyla ve 119kW / 160hp gücüyle Eunos500, Eunos800, Efini MS-8 gibi modellerde yer almıştır. Türkiye'de bu motora sahip araçlar yine çok nadirdir.
KJ veya KJ-ZEM ise sadece Avrupa'da Xedos9, Amerika'da Millenia S ve Japonya'da Eunos800 ile adlandırılan MillerCycle çevrimli motorlarda kullanılmıştır. Supercharger sayesinde 2,3lt (2255cc) hacimli bu motor 162kW / 217hp / 220PS güç üretebilmektedir. Türkiye'deki Xedos9'larda kullanılmamıştır.
KL kodlu V motorlar KL-03, KL-ZE, KL-G4 olarak kendi içinde ve kullanılan bölgeye göre değişkenlik gösterebilmektedir. KL-03 Amerika'da KL-DE olarak adlandırılmaktadır. Bu motor 2,5lt (2497cc) hacimli ve yıllara göre değişkenlik göstermekle birlikte 122–130kW / 164-174hp / 166–176PS güçlere sahiptir. Türkiye'deki Xedos9'ların tamamında bu motor tipi kullanılırken yurt dışında 626 ve Millenia L modellerinde ve de Ford'un modelleri olan Telstar ve Probe araçlarında da bu motor tercih edilmiştir. Japonya'da yine KL-ZE koduyla MX-6, Efini MS-8, Eunos800, Eunos600 gibi modellerde kullanılıp 149kW / 200hp / 203PS gücüne ulaşırken son zamanlarda daha da geliştirilerek 1998 yılı sonrasındaki bazı 626 araçlarda KL-G4 adıyla da yer bulmuştur. Türkiye'ye KL-G4 ve KL-ZE kodlu motora sahip araçlar bilindiği kadarıyla (bayiler aracılığıyla) gelmemiştir.
Kısaca Mazda'nın geliştirdiği V tip motorlardan bahsettiğimize göre J ve K serisi arasındaki ayrımı da görmüş bulunmaktayız. K serisinde geliştirilerek kullanılan VRIS sistemine geri dönersek motorun verimini arttırmak için izlenen basit fakat etkili bir yöntem olduğunu söyleyebiliriz. Diğer markalarda da emme manifoldundaki havanın gideceği yolu değiştirilmesiyle gerçekleştirilen bu sistem markalara/üreticilere göre değişik isimler alabilmektedir fakat Mazda6'larda bulunan VVT veya Honda'daki VTEC gibi sistemlerden çok çok farklıdır.
VRIS sistemi ile boğaz kelebeğinden girip emme manifolduna giderek yakıt ile karışan havanın yolunun çeşitli selenoidler ve bu selenoidlere bağlı valfler ile değiştirilmesi ve değiştirilen yolun sayesinde havanın basıncını ve rezonansını farklılaştırmasıdır. Bu uygulama "selenoid valve"lerin basıncı ölçüp elektronik yöntem ile "shutter valve actuator" parçalarını harekete geçirmesi ve sonrasında da bu hareket sayesinde rezonans bölmesindeki "vris shutter valve"lerin açılıp/kapanması esasına dayanır.
Rezonans bölümü içindeki valfler normal şartlarda kapalı konumdadır. Manifolda giren hava normal geçiş yollarını kullanmakta ve düz bir akım izlemektedir. Motor devri 3250 rpm'e geldiğinde birinci, 4250 rpm'de ikinci (ve ikinciye bağlı olarak üçüncü) valf elektronik sistemle çalışan selenoidleri harekete geçirerek rezonans tüpü içindeki kelebekler açık konuma gelir. Oluşan türbülans ve rezonans frekansı sayesinde aracın içine yüksek hacimde hava yollanarak daha fazla tork (KL motorlar için maksimum 215Nm / 4900rpm) elde edilir.
Xedos9'larda (benim de merak edip araştırdıktan sonra bu konuyu açmama neden olan) kontak anahtarını ilk konuma çevirmede gelen metalik ses bu valflerin hareket sesidir. Aşağıdaki videoda valflerin hareketleri ve akabindeki motordaki değişimi gösterilmektedir.
Konuya girmeden önce Mazda'nın 6 silindirli V tipli motorlarından birazcık bahsetmemiz gerekir.
J serisi V tip motorlar, K serisine geçmeden önceki V tipli motorlardır ve kendi içlerinde zamanla geliştirilerek yeni alt kodlar almıştır. JF, JE, J5 gibi motorlar 6 silindirli olarak tasarlanmış ve genellikle 929, Luce, Sentia, Efini MS-9, MPV gibi üst segment araçlarda kullanılmıştır. J5 hariç hepsi SOHC (single overhead camshaft / üstten tek egzantirikli) ve 18 adet valfe sahiptir.
K serisi motorlar bir önceki V tipi J serisi motorların günün şartlarına göre yenilenmiş ve geliştirilmiş halidir. Hepsi V tipinde 6 silindirli DOHC (double overhead camshaft / üstten çift egzantirikli) ve 24 valflidir. K serisi de kendi içlerinde K8, KF, KL, KJ olarak ayrılabilir.
K8, Türkiye'de de nadir bulunan bazı MX-3'lerde de kullanılmış 1,8lt (1845cc) hacimli motor tipidir. 97kW / 130hp güç üreten K8-DE kodlu motor Amerika'da kullanılırken, Japonya'da (Eunos 500 modellerinde) K8-ZE kodlu 101kW /135 hp (sonrasında 140hp) motor kullanılmıştır.
KF, Mazda markalarında en çok kullanılan V tipli motor kodudur. Yine global pazarda KF-DE koduna sahip motor 2,0lt (1995cc) hacmiyle 106kW / 142hp değerlerine sahiptir. Avrupa'da ve Amerika'da MX-6, 626, 323f, Lantis, Xedos6, Xedos9 gibi modellerde kullanılırken yine Japonya'da KF-ZE koduyla ve 119kW / 160hp gücüyle Eunos500, Eunos800, Efini MS-8 gibi modellerde yer almıştır. Türkiye'de bu motora sahip araçlar yine çok nadirdir.
KJ veya KJ-ZEM ise sadece Avrupa'da Xedos9, Amerika'da Millenia S ve Japonya'da Eunos800 ile adlandırılan MillerCycle çevrimli motorlarda kullanılmıştır. Supercharger sayesinde 2,3lt (2255cc) hacimli bu motor 162kW / 217hp / 220PS güç üretebilmektedir. Türkiye'deki Xedos9'larda kullanılmamıştır.
KL kodlu V motorlar KL-03, KL-ZE, KL-G4 olarak kendi içinde ve kullanılan bölgeye göre değişkenlik gösterebilmektedir. KL-03 Amerika'da KL-DE olarak adlandırılmaktadır. Bu motor 2,5lt (2497cc) hacimli ve yıllara göre değişkenlik göstermekle birlikte 122–130kW / 164-174hp / 166–176PS güçlere sahiptir. Türkiye'deki Xedos9'ların tamamında bu motor tipi kullanılırken yurt dışında 626 ve Millenia L modellerinde ve de Ford'un modelleri olan Telstar ve Probe araçlarında da bu motor tercih edilmiştir. Japonya'da yine KL-ZE koduyla MX-6, Efini MS-8, Eunos800, Eunos600 gibi modellerde kullanılıp 149kW / 200hp / 203PS gücüne ulaşırken son zamanlarda daha da geliştirilerek 1998 yılı sonrasındaki bazı 626 araçlarda KL-G4 adıyla da yer bulmuştur. Türkiye'ye KL-G4 ve KL-ZE kodlu motora sahip araçlar bilindiği kadarıyla (bayiler aracılığıyla) gelmemiştir.
Kısaca Mazda'nın geliştirdiği V tip motorlardan bahsettiğimize göre J ve K serisi arasındaki ayrımı da görmüş bulunmaktayız. K serisinde geliştirilerek kullanılan VRIS sistemine geri dönersek motorun verimini arttırmak için izlenen basit fakat etkili bir yöntem olduğunu söyleyebiliriz. Diğer markalarda da emme manifoldundaki havanın gideceği yolu değiştirilmesiyle gerçekleştirilen bu sistem markalara/üreticilere göre değişik isimler alabilmektedir fakat Mazda6'larda bulunan VVT veya Honda'daki VTEC gibi sistemlerden çok çok farklıdır.
VRIS sistemi ile boğaz kelebeğinden girip emme manifolduna giderek yakıt ile karışan havanın yolunun çeşitli selenoidler ve bu selenoidlere bağlı valfler ile değiştirilmesi ve değiştirilen yolun sayesinde havanın basıncını ve rezonansını farklılaştırmasıdır. Bu uygulama "selenoid valve"lerin basıncı ölçüp elektronik yöntem ile "shutter valve actuator" parçalarını harekete geçirmesi ve sonrasında da bu hareket sayesinde rezonans bölmesindeki "vris shutter valve"lerin açılıp/kapanması esasına dayanır.
Rezonans bölümü içindeki valfler normal şartlarda kapalı konumdadır. Manifolda giren hava normal geçiş yollarını kullanmakta ve düz bir akım izlemektedir. Motor devri 3250 rpm'e geldiğinde birinci, 4250 rpm'de ikinci (ve ikinciye bağlı olarak üçüncü) valf elektronik sistemle çalışan selenoidleri harekete geçirerek rezonans tüpü içindeki kelebekler açık konuma gelir. Oluşan türbülans ve rezonans frekansı sayesinde aracın içine yüksek hacimde hava yollanarak daha fazla tork (KL motorlar için maksimum 215Nm / 4900rpm) elde edilir.
